Nicolaas wordt bisschop
De bijzondere manier waarop Nicolaas bisschop werd, is niet aan de aandacht van Jacobus ontsnapt. Volgens een sluw plannetje van een invloedrijke bisschop (die het proces misschien wel aanstuurde) werd de eerste de beste die ‘s morgens naar de kerk zou komen en Nicolaas heette (hetgeen in veler ogen een wat vreemd aandoend eisenpakket is) gedwongen om bisschop te worden. De reactie van Nicolaas getuigt van een combinatie van goede smaak en nederigheid, want hoewel hij aanvankelijk tegenstribbelde, aanvvaardde hij het ambt wel. Hij zou geen slechte bisschop worden. Om de historiciteit van het verhaal te benadrukken, vermeldt Jacobus in de laatste regel dat Nicolaas in 325 het Concilie van Nicea heeft bijgewoond.
Post hoc Myreae civitatis defuncto episcopo convenerunt episcopi illi ecclesiae de episcopo provisuri. Aderat autem inter eos quidam magnae auctoritatis episcopus, ad cuius electionem omnium sententia dependebat. Cum igitur cunctos ieiuniis et orationibus insistere monuisset, nocte illa vocem audivit dicentem sibi, ut hora matutina fores ecclesiae observaret et, quem primum ad ecclesiam, cuius etiam nomen esset Nicolaus, venire conspiceret, ipsum in episcopum consecraret. Hoc ergo aliis revelans episcopis admonuit, ut omnes orationibus insisterent et ipse pro foribus excubaret. Mirum in modum in hora matutinali quasi a Deo missus ante omnes se agebat Nicolaus, quem apprehendens episcopus dixit ei: “Quod tibi nomen est?” Ille ut erat columbina simplicitate plenus, inclinato capite: “Nicolaus,” inquit, “vestrae sanctitatis servus.” Quem in ecclesiam ducentes licet plurimum renitentem in cathedram collocarunt. Ipse autem eandem quam prius humilitatem et morum gravitatem in omnibus sectabatur, in oratione pervigilabat, corpus macerabat, mulierum consortia fugiebat, humilis erat in omnes suspiciendo, efficax in loquendo, alacer in exhortando, severus in corripiendo. Fertur quoque, sicut legitur in chronica quadam, Nicolaum Nicaeno interfuisse concilio.
Kort hierna stierf de bisschop van Myra, en alle bisschoppen uit die streek kwamen bijeen om voor die gemeente een nieuwe bisschop te kiezen. Nu was er onder hen één bisschop die bijzonder veel aanzien genoot, en van wiens mening het oordeel van alle anderen afhing. Welnu, toen die iedereen had aangespoord om zonder ophouden te blijven vasten en bidden, hoorde hij ‘s nachts een stem die hem vertelde dat hij de kerkdeur ’s morgens in alle vroegte goed in de gaten moest houden, en dat hij diegene die hij als eerste naar de kerk zou zien komen, en wiens naam bovendien Nicolaas was, tot bisschop moest wijden.
Terwijl hij dit dus aan de andere bisschoppen uit zat te leggen, drong hij er bij hen allen op aan dat ze zonder ophouden moesten blijven bidden. Zelf zou hij voor de kerkdeur wacht houden. Op wonderbaarlijke wijze verscheen Nicolaas ’s morgens in alle vroegte, alsof hij door God gezonden was, nog vóór alle anderen. De bisschop hield hem tegen en vroeg hem: “Hoe heet u?” Hij antwoordde, vervuld van de eenvoud van een duif, en met het hoofd gebogen: “Ik heet Nicolaas, en ik ben een dienaar van uw heiligheid.” Ze leidden hem onder hevig tegenstribbelen de kerk binnen en zetten hem op de bisschopszetel. Maar hij bleef in alles dezelfde nederigheid en hetzelfde serieuze gedrag aan de dag leggen als voorheen. Hij bracht de nacht door in gebed, kastijdde zijn lichaam en meed het gezelschap van vrouwen. Hij was nederig in de omgang met iedereen. Hij was krachtdadig in het spreken, ijverig in het aansporen van mensen en streng in het straffen. Ook zegt men dat Nicolaas, zoals te lezen staat in een oude Kroniek, het Concilie van Nicea zou hebben bijgewoond.